Op het eerste yogaconcert van de Senegalese Amsterdammer Mola Sylla, in het Amstelpark, kwamen enkele muzikanten af, die hem prezen om zijn eenvoud ‘waarmee hij zoveel kan zeggen’. Dat overtrof hij met zijn tweede optreden. Hij begon te spelen op een klein Afrikaans gitaartje (de xalam), en omdat hij zo’n geweldige stem heeft, verwachtte ik dat hij die tijdens de tweede houding in zou zetten. Maar hij bleef dezelfde akkoorden spelen, ook tijdens de derde houding, toen ik een gedicht voordroeg, en de houdingen daarna, zo lang dat het hypnotiserend begon te werken, alsof hij ter plekke de Afrikaanse Canto Ostinato bedacht, om pas in de laatste, de allerlaatste houding te gaan zingen – en toen had hij de spanning zo goed opgebouwd dat iedereen in die liggende vlinder openbrak van zijn stem.

Van het enigzins verregende yogaconcert in het Amstelpark hieronder een kleine impressie.

Hij bespeelt naar eigen zeggen het meest gehate instrument van allemaal: de blokfluit. En toch toert hij als veelgevraagd solist over de hele wereld. Er schuilt een zachte betovering in het spel van Erik Bosgraaf. Daarmee cirkelden we in de Jungle om de yogi’s heen, terwijl ik dichtregels improviseerde en hij antwoordde met zijn fluit – even virtuoos als gevoelig. ‘Open naar binnen,’ zei het gedicht van David Whyte, en dat is wat we deden. Dat vroeg deze setting, zei Erik na afloop, want een intiem yogaconcert is ergens uitdagender dan spelen met een orkest voor een groot publiek. Tijdens een yogaconcert gaan we allemaal – muzikant en publiek – naar binnen, en ontmoeten elkaar op een open plek. Naakt en kwetsbaar.

Toen Sanem Kalfa op het North Sea Jazz als artist in focus haar eigen programma mocht samenstellen, besloot ze dat haar optredens zouden gaan over ‘confrontatie’. ‘Het is een combinatie van specifieke pijn en plezier, want de confronterende momenten laten een kalme glimlach achter op mijn gezicht. Ik beschouw ze als heilige momenten.’ Het zou een beschrijving kunnen zijn van een yin yogales die, hoe zacht ook, ergens ook altijd confronterend is, in een ritueel dat ons lichaam ‘heiligt’. De yogaconcerten passen Sanem als gegoten: haar stem, haar cellospel en vooral haar durf om te improviseren, om de donkerte en weerstand te voelen die iedereen op zijn yogamatje ontmoet, en ook de speelsheid en het plezier om alle geluiden, dus ook die van de brommende koelkast, op te nemen in haar spel.

Net als enkele andere muzikanten (Farid Sheek, Sinan Arat) bezong zij al eens Rumi's poëzie: zie de video hieronder.

Het kon niet anders dan dat ik Rumi's Lied van het Riet, de beroemde openingsregels van zijn magnum opus de Masnawi, zou gebruiken voor het eerste yogaconcert met Sinan Arat: zijn muziek belichaamt de fluisteringen van het riet. Niet alleen bespeelt Sinan de ney, de klassieke rietfluit en Rumi's favoriete instrument, hij komt ook uit Turkije, het land waar de oude dichter het grootste deel van zijn leven woonde en waar hij bekend staat als 'mevlana': leraar.
     Op de website van het Nederlands Blazers Ensemble vertelt Sinan dat hij zijn muziek ziet als een onzichtbare brug van adem, die iedereen verbindt: ‘een brug van steen naar mens, van hart naar kosmos, van stilte naar de Big Bang, van veelheid naar eenheid.’ Tijdens het yogaconcert verweefde ik deze woorden met de yogales, terwijl Sinan zijn muziek ademde. In zijn handen klinkt de rietfluit zoals Rumi het bedoelde: teder, gevoelig, en vol nostalgie naar het rietbed dat ze verliet.

Zijn eerste yogaconcert was een magistraal optreden in de Jungle, waarin hij het hele register bespeelde tussen diep gevoelig en onverbeterlijk speels. Ernst kan van alles muziek maken. Zijn muziek is in het moment en daarmee brengt hij iedereen in het moment. Een “improvisatiebeest”, noemde de Volkskrant hem niet voor niks. In de video hieronder een glimp van dat concert. Bezoekers vertelden na afloop dat ze vanuit hun houding af en toe moesten gluren naar wat hij aan het doen was, omdat ze het geluid dat hij nu weer uit zijn cello haalde, niet konden thuis brengen.

Ernst heeft een prachtige website, met zijn albums, downloads, streams en een aantal video's waarin onder andere filmmaker Werner Herzog en cellist Andrew Yee speciaal voor de site mooie en rake woorden over hem spreken: springmusic.nl.

Er is iets met de optredens van zangeres en muzikant Dymphi Peeters, iets dat even bijzonder als ongrijpbaar is. Ja, het waren al twee speciale yogaconcerten die twee uur in beslag namen, maar beide keren gebeurde er iets. Eerst in de imposante Vondelkerk (waarvan de flyer hieronder), toen iedereen voelde hoe we samen de stilte inzakten. Bezoekers zeiden na afloop dat ze hun idee van tijd kwijt waren, dat ze een reis hadden gemaakt als ware het een ayahoasca-ceremonie. Daarna met Dodenherdenking, toen een ritueel yogaconcert plaatsvond om de doden te gedenken en eren, wat leidde tot een emotioneel geladen en verbonden bijeenkomst - en ook hier die zachtheid en verstilling.
     Ik was erbij en kan er niet omheen: de naam ‘intuïtieve somatische muziek’ die ze op haar website voert, is terecht. Dymphi's stem en muziek reiken in diepere lagen van het bewustzijn, ze drukken opgeslagen emoties uit, waardoor het lichaam kan ontspannen en de geest verstillen. Met haar stem en de diversiteit van haar instrumenten - naast de kora ook fluiten, drums, sansula, shrutibox en meer - creëert ze een reis die vele plaatsen aandoet, zingt ze een lied dat, als oerklanken, ergens anders vandaan lijkt te komen: een diepe, 'heel makende' Song of Yoga.

Op haar website is meer te vinden over haar en haar muziek: dymphi.com.

Met Couple Positive is de afgelopen jaren een warme verbinding ontstaan, met als basis de passie voor muziek en improvisatie: Ania Brzezinska met haar teder fluisterende trompet en stem, Hassie met zijn warme, speelse baslijnen. Daar kwam nog een verdieping bovenop met liefde voor de poëzie van Wislawa Szymborska, die net als Ania uit Polen komt. Samen maakten we een yogaconcert met in het Pools en Engels gezongen (Ania) en in het Nederlands voorgedragen gedichten. Met hun improvisatietalent is het altijd een plezier om de muziek, poëzie en yoga tot een natuurlijk geheel te verweven, alsof we het allemaal zo uitgedacht en geoefend hadden!

Ook Ania en Hassie hebben een eigen website: couple-positive.nl. Van een yogaconcert in de zomer van 2024 verscheen onderstaande video: een ode aan Rumi, de bloeiende natuur in het Amstelpark en deze muzikale vrienden.

Tijdens zijn eerste yogaconcert in de Jungle viel vooral op hoe makkelijk hij de ruimte innam, hoe hij moeiteloos zichzelf was achter de piano, met breed uitwaaierend spel dat toch steeds weer terugkeerde naar een kalme intimiteit. Farid Sheek speelt voor de abonnee's van het Concertgebouw en de bewoners van Paleis Noordeinde evengoed als voor de yogi's in de Jungle of het Amstelpark, want, zo zegt hij, 'het is iets van het hart'. En dus komt hij regelmatig terug, met zijn daf, een traditioneel Perzisch instrument dat hij bespeelt als een lopend vuurtje, of achter de piano, die hij laat stromen als een rivier. Zijn opa was een sufimeester, zijn vader een bekende Iraanse muzikant en zelf componeerde hij al een muziekstuk ter ere van Rumi - allemaal referenties voor een mystiek onderlegd Song of Yoga concert.

In een geheim dubbelleven is Farid opgeleid als ICT'er, wat te zien is aan zijn zelfgebouwde website faridsheek.com.

Marynka's geïmproviseerde pianoklanken passen bij de yogaconcerten: intuïtief, verstild, teder, met geraffineerde ritmes die altijd zorgen voor een vinnig randje. Zo ontstond een samenwerking die al leidde tot vier yogaconcerten. In het filmpje hieronder een glimp van wat voorafgaat aan een yogaconcert. De pianist en de dichter-yogaleraar bereiden zich ieder op geheel eigen wijze en ook samen voor...

Marynka's muziek en meer informatie is te vinden op haar website marynkanicolai.com.

Op het podium swingt Wouter Schueler regelmatig met de New Cool Collective en zijn funky crossover-formatie Sinas. Sinds enkele jaren sloop de spiritualiteit in zijn muziek, met ligconcerten, meditatiemuziek en optredens tijdens Ecstatic Dances. Dat leidde tot twee mooie yogaconcerten, waar hij met zijn sax, bansuri en klankschalen zorgde voor een zachte, diepe Song of Yoga.

Wouters activiteiten zijn te volgen via facebook. De foto hieronder is van een legendarisch yogaconcert in de Jungle, waar ik het laatste sonnet voor Orpheus van Rainer Maria Rilke voordraag - en de rieten dwarsfluit, dat is dus een bansuri.

Veel muzikanten waar ik mee samenwerk, zijn als musicus geschoold op een conservatorium en gemazeld op de podia van mainstream klassieke of geïmproviseerde muziek. De Italiaanse harpiste en zangeres Fralalai vond haar eigen weg in de spirituele niche en maakte tijdens de yogaconcerten indruk met haar improvisatietalent en diepte in haar muziek. De tederheid van haar harp, de vurige roep van haar drums en haar engelachtige stem: ze maken stil. Het leidde al eens tot een speciaal yogaconcert waarin de poëzie van Mary Oliver centraal stond: Journey to Blackwater Pond. Bij deze 'Zwartwaterplas', dichtte Mary Oliver, 'zijn de opgerakelde wateren bezonken na een nacht van regen'. Zo brengt Fralalai ons ook bij donkere wateren in oude bossen, rakelt ze gevoelens op om ze met haar stem te doordrenken, verzachten en laten bezinken.

Haar muziek en meer informatie is te vinden op fralalai.com.

Deze website is er vol van, en ook voor flyers en posters van de yogaconcerten maak ik gebruik van het oog voor schoonheid van fotograaf Moira van Damme. Haar foto's hebben een poëtische kracht, die past bij de gedichten die ik gebruik en bij wat ik met de yogaconcerten wil brengen. De ervaring van schoonheid is een verdwijnen van subject en object, een samenvallen met het geheel, en is dus een mystieke ervaring. Of het een stuk is van Max Richter, een gedicht van Rumi of een foto van Moira - het brengt ons naar het ongrijpbare wonder van het leven.

Meer fotografie en informatie over haar projecten is te vinden op Moira's website: aparla-femme.nl.